Historia ruchu wolnościowego

Początki polskiego środowiska wolnościowego sięgają jeszcze czasów PRL. Mimo że w ramach ówczesnego systemu nie była możliwa stricte polityczna działalność opozycyjna, jaką znamy dzisiaj, ówcześni wolnościowcy starali się przekonywać do swoich idei poprzez działalność publicystyczną oraz współpracę w różnych mniej lub bardziej formalnych organizacjach.

Szczególną rolę w kształtowaniu się idei wolnościowych w czasach PRL odegrało dwóch wybitnych myślicieli: Stefan Kisielewski i Mirosław Dzielski. Pierwszy już w latach 60-tych występował z krytyką „księżycowej” gospodarki socjalistycznej, publikując swoją negatywną ocenę socjalizmu na łamach „Tygodnika Powszechnego” i paryskiej „Kultury”. Z dużą dozą krytycyzmu odnosił się też do formułowanych przez związek zawodowy „Solidarność” postulatów wzmacniania państwa opiekuńczego. Drugi z wymienionych, Mirosław Dzielski, był głównym reprezentantem krakowskiej szkoły liberałów, która w latach siedemdziesiątych funkcjonowała jako klub dyskusyjny. Na łamach podziemnego „Merkuriusza Krakowskiego i Światowego” wskazywał, że antagonizm między opozycją i władzą obejmuje wyłącznie ustrój polityczny. Z jego inicjatywy w 1981 roku założono Klub Inicjatyw Gospodarczych na Uniwersytecie Jagiellońskim, a w 1985 roku powstało (formalnie zarejestrowane w 1987) Krakowskie Towarzystwo Przemysłowe. Celem tych organizacji była przebudowa kraju w kierunku wolności gospodarczej.

Wkrótce idee Kisielewskiego i Dzielskiego zaczął rozwijać Janusz Korwin-Mikke. Jego pierwszą istotną inicjatywą publicystyczną o profilu wolnościowym była założona na przełomie 1978 i 1979 roku Officyna Liberałów, która wydawała najczęściej pozycje o problematyce ekonomicznej oraz bieżącą publicystykę polityczną. Należały do nich np. „Etatyzm po polsku” Adama Heydla i „Zmierzch czy odrodzenie liberalizmu” Stefana Zweiga.

Gdy na początku lat 80. coraz większą popularność zyskiwała „Solidarność”, wolnościowcy próbowali przekonywać przywódców związku do zawarcia w programie gospodarczym liberalnych postulatów. Najmocniej z Solidarnością związał się Mirosław Dzielski, który w 1981 roku został rzecznikiem prasowym Regionu Małopolskiego związku. Z kolei Janusz Korwin-Mikke w 1981 roku pełnił funkcję doradcy rzemieślniczej „Solidarności”. Ostatecznie jednak wolnościowe idee nie przebiły się dostatecznie w postulatach programowych związku.

Również w 1981 roku Janusz Korwin-Mikke powołał do życia Narodową Federację na rzecz Wolnej Gospodarki, której celem była popularyzacja idei liberalnych. Wśród sygnatariuszy znalazł się również Stefan Kisielewski. Niestety przygotowania do zjazdu federacji przerwało wprowadzenie stanu wojennego.

Ważną rolę dla kształtowania się idei wolnościowej odegrał funkcjonujący w latach 1984-1989 Klub Myśli Politycznej „Dziekania”, który stanowił forum dyskusyjne i ośrodek kształtowania metody działania politycznego. Do najaktywniejszych jego członków należał m.in. Janusz Korwin-Mikke.

W początkach 1986 roku Janusz Korwin-Mikke podjął kolejną inicjatywę edytorską w postaci kwartalnika konserwatywno-liberalnego „Stańczyk”. Funkcjonowanie pisma sprzyjało integracji środowisk konserwatywnych i liberalnych, stając się z czasem zaczynem nowego ruchu.

Przełomową datą dla polskiego środowiska wolnościowego okazał się 14 listopada 1987 roku, kiedy z inspiracji Janusza Korwin-Mikkego powstał Ruch Polityki Realnej. Wśród sygnatariuszy znaleźli się też m.in. Stefan Kisielewski, Stanisław Michalkiewicz i Andrzej Sadowski. W programie zapisano, że RPR ma domagać się m.in. oparcia działalności gospodarczej na prywatnej własności środków produkcji, decentralizacji rządów, wprowadzeniu państwa prawa oraz decentralizacji, a w miarę możliwości prywatyzacji szkolnictwa. Zakładał ponadto dążenie do odbudowy podstawowych wartości narodowej kultury i cywilizacji łacińskiej, prawd i zasad moralnych, godności, honoru, prawdy i odpowiedzialności. Proponowane przez RPR przekształcenia nawiązywały do reform Margaret Thatcher i Ronalda Reagana. Od jesieni 1988 roku równolegle do RPR funkcjonowało stowarzyszenie Unia Polityki Realnej z identycznym składem i programem.

W wyborach do Sejmu kontraktowego 4 czerwca 1989 wystartowało 3 członków UPR. Janusz Korwin-Mikke bez powodzenia kandydował do Senatu z okręgu wrocławskiego. Z kolei Andrzej Machalski i Andrzej Zawiślak z list Komitetu Obywatelskiego uzyskali mandaty odpowiednio senatora i posła. Niechętna wobec postrzeganego jako socjalista Tadeusza Mazowieckiego UPR znalazła się w opozycji do rządu.

W październiku 1989 na konwencie Unii Polityki Realnej w Warszawie podjęto uchwałę o tożsamości celów Unii i Ruchu Polityki Realnej, równoznaczności przynależności do obu tych ugrupowań oraz przejęcia wszystkich spraw organizacyjnych i majątkowych rzez Unię. Tym samym Ruch uległ rozwiązaniu. Formalna rejestracja UPR jako partii miała miejsce 6 grudnia 1990 roku.

Dużym sukcesem środowiska wolnościowego na początku lat 90-tych była kadencja związanego z UPR Stefana Oleszczuka na stanowisku burmistrza Kamienia Pomorskiego. W trakcie swojego urzędowania dążył do stworzenia tzw. „gminy minimum”, wprowadzając wiele liberalnych reform. Gmina w tym czasie osiągnęła najwyższy wskaźnik rozwoju gospodarczego w województwie. Zmiany dokonywane przez Stefana Oleszczuka były podawane jako wzór budowy wolnościowej gminy w Polsce oraz za granicą.

W 1991 roku odbyły się pierwsze wolne wybory do Sejmu RP, w których UPR uzyskała 2,25%. Wynik ten, za sprawą braku progu wyborczego, pozwolił na wprowadzenie trzech posłów: Janusza Korwin-Mikkego, Lecha Pruchno-Wróblewskiego i Andrzeja Sielańczyka. Do tego grona dołączył w późniejszym czasie Antoni Dzierżyński.

W czasie tej kadencji najsłynniejszą inicjatywą UPR okazała się uchwała lustracyjna, zobowiązująca ówczesnego ministra spraw wewnętrznych Antoniego Macierewicza do ujawnienia nazwisk posłów, senatorów, ministrów, wojewodów, sędziów i prokuratorów będących tajnymi współpracownikami Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w latach 1945–1990. Projekt uchwały, zgłoszony nieoczekiwanie 28 maja 1992 roku przez Janusza Korwin-Mikkego, został tego samego dnia przyjęty przez Sejm, mimo próby zerwania kworum przez Unię Demokratyczną.

W 1993 roku Sejm I kadencji został rozwiązany przez prezydenta Lecha Wałęsę, wskutek czego odbyły się przedterminowe wybory parlamentarne. Mimo że UPR uzyskała lepszy wynik niż poprzednio (3,2%), to wyniku obowiązywania po raz pierwszy pięcioprocentowego progu wyborczego nie wprowadziła do parlamentu ani jednego przedstawiciela. Reakcją na przegrane wybory było podpisanie 11 listopada 1993 roku przez UPR porozumienia z Partią Chrześcijańskich Demokratów, Partią Konserwatywną i Stronnictwem Ludowo-Chrześcijańskim, a później również Stronnictwem Narodow-Demokratycznym. Współpraca między ugrupowaniami wchodzącymi w skład Porozumienia 11 Listopada uwidoczniła się w wyborach samorządowych w 1994 roku. Ważnym faktem było wówczas wejście przedstawicieli UPR do zarządów kilku dużych miast, takich jak Gdynia i Kraków.

Kolejne lata nie obfitowały w sukcesy polityczne środowiska wolnościowego, aż do do przełomu pierwszej i drugiej dekady XXI wieku. W 2009 roku z Unii Polityki Realnej odszedł Janusz Korwin-Mikke, stając zarazem na czele ugrupowania Wolność i Praworządność. Wkrótce do WiP dołączyła grupa działaczy wywodzących się z UPR, co doprowadziło do utworzenia w miejsce WiP nowej formacji pod nazwą „Unia Polityki Realnej – Wolność i Praworządność”, która została zarejestrowana 25 marca 2011 roku, a dwa miesiące później przemianowana na „Kongres Nowej Prawicy”.

Popularność KNP, Janusza Korwin-Mikkego i całego wolnościowego środowiska stopniowo rosła w kolejnych latach. Dużą rolę odegrało w tym skuteczne docieranie do młodych wyborców w Internecie. Prawdziwy sukces przyszedł w maju 2014 roku, kiedy Kongres Nowej Prawicy osiągnął 7,15% w wyborach do Parlamentu Europejskiego, wprowadzając czterech europosłów. Niedługo potem we władzach KNP większość uzyskała grupa działaczy, która zdecydowała o odwołaniu z funkcji prezesa partii Janusza Korwin-Mikkego. Wobec tego wkrótce potem dotychczasowy prezes wystąpił z ugrupowania, tworząc nowy projekt: „KORWiN: Koalicja Odnowy Rzeczypospolitej Wolność i Nadzieja”.

Na początku 2015 roku duże nadzieje wzbudziła kampania prezydencka Janusza Korwin-Mikkego. Jednak wobec dużej konkurencji ze strony innych antysystemowych kandydatów, a zwłaszcza medialnego Pawła Kukiza, udało mu się ostatecznie uzyskać tylko 3,26%. W tym samym roku w Sejmie powstało koło poselskie partii KORWiN, w skład którego weszli: Przemysław Wipler, Artur Górski i Jarosław Jagiełło. W październiku partia wystartowała w wyborach parlamentarnych, w których do uzyskania mandatów zabrakło jej wyjątkowo niewiele, uzyskała bowiem 4,76%. Rok później kongres partii KORWiN zdecydował o zmianie nazwy partii na „Wolność”. W wyniku problemów sądowych z zarejestrowaniem nowej nazwy, w 2018 roku powrócono do nazwy KORWiN. W 2018 partia przystąpiła do wyborów samorządowych, tworząc komitet Wolność w Samorządzie, który wystawił kandydatów do sejmików wojewódzkich. Niepowodzenie w tych wyborach skłoniło liderów partii do poszukania szerszej formuły współpracy.

W listopadzie 2018 roku powstało w Sejmie koło „Wolność i Skuteczni”, w skład którego weszło dwóch posłów partii Wolność – Jacek Wilk i Jakub Kulesza, a także Piotr Liroy-Marzec. Niedługo potem, 6 grudnia 2018, poinformowano o zawiązaniu koalicji z Ruchem Narodowym, do której w styczniu 2019 dołączyło środowisko Grzegorza Brauna, a następnie kolejni liderzy i ugrupowania. W lutym ogłoszono oficjalną nazwę „Konfederacja KORWiN Braun Liroy Narodowcy”. Powstało też koło Konfederacji w Sejmie (poprzez poszerzenie koła Wolność i Skuteczni).

W maju 2019 roku Konfederacja wystartowała w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Pomimo sondaży exit-poll, wskazujących ponad 6% poparcia, ostateczne wyniki dały ugrupowaniu tylko 4,55%. Wynik był pewnym rozczarowaniem, ale stwarzał też fundament do dalszego rozwijania koalicyjnego projektu. 25 lipca 2019 zarejestrowano przez sąd koalicyjną partię, ostatecznie pod nazwą „Konfederacja Wolność i Niepodległość”. Wkrótce koalicja rozpoczęła kampanię parlamentarną, w której tym razem skupiła się na hasłach wolnościowych i liberalnych gospodarczo.

W wyborach 13 października 2019 roku Konfederacja uzyskała 6,81% poparcia (1 256 953 głosów) i wprowadziła 11 posłów.

Wśród nich znalazło się pięciu przedstawicieli partii KORWiN. W październiku 2022 roku nowym prezesem partii KORWiN został Sławomir Mentzen. W listopadzie 2022 roku do partii dołączył poseł Stanisław Tyszka, a 29 listopada 2022 partia zmieniła nazwę na Nowa Nadzieja.